Phân tích theo chiều dọc: đây là gì và cách tính toán

Phân tích tài chính là quá trình đánh giá tài chính của một công ty. Điều này giúp nhà giao dịch và nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác hơn. Một trong các phương pháp chính là phân tích theo chiều dọc, chia nhỏ dữ liệu tài chính để nhận diện xu hướng và tìm ra thông tin chi tiết. Quá trình này có vai trò quan trọng trong việc lập kế hoạch chiến lược.

Phân tích dọc là gì?

Phân tích dọc, còn được gọi là phân tích cấu trúc, là một phương pháp phân tích báo cáo tài chính bằng cách biểu diễn từng khoản mục dưới dạng phần trăm của một số liệu cơ sở.

Ví dụ, trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, mỗi khoản mục được thể hiện dưới dạng phần trăm của doanh thu. Điều này giúp xác định khoản chi phí hoặc doanh thu nào có ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu suất tài chính tổng thể.

Công thức phân tích dọc

Để thực hiện phân tích dọc, chia giá trị của một khoản mục cụ thể cho tổng giá trị của một số liệu tham chiếu chính — tổng tài sản đối với bảng cân đối kế toán hoặc tổng doanh thu đối với báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh — sau đó nhân với 100% để biểu diễn dưới dạng phần trăm.

Công thức tính phần trăm phân tích cấu trúc:

Công thức phân tích dọc

$$\mathrm{Công\; thức\; phân\; tích\; dọc}\left(\mathrm{Báo\; cáo\; kết\; quả\; kinh\; doanh}\right)=\frac{\text{Khoản mục trên Báo cáo kết quả kinh doanh}}{\text{Tổng doanh thu}}\times \mathrm{100\%}$$

$$\mathrm{Công\; thức\; phân\; tích\; dọc}\left(\mathrm{Bảng\; cân\; đối\; kế\; toán}\right)=\frac{\text{Bảng cân đối kế toán}}{\text{Tổng tài sản (Nợ phải trả)}}\times \mathrm{100\%}$$

Khi chuyển đổi dữ liệu thành phần trăm, chúng ta có cái nhìn rõ hơn về tỷ trọng của tổng tài sản và nợ phải trả của công ty.

Ví dụ về phân tích dọc

Hãy xem xét một công ty có dữ liệu bảng cân đối kế toán sau vào ngày 31 tháng 12 năm 2022:

Tổng tài sản của công ty:

$$\mathrm{Tiền\; mặt}+\mathrm{Phải\; thu\; khách\; hàng}+\mathrm{Tài\; sản\; cố\; định}$$

$$\mathrm{\$100,000}+\mathrm{\$40,000}+\mathrm{\$50,000}$$

$$=\mathrm{\$190,000}$$

Sử dụng công thức phân tích dọc,

$$\mathrm{Tiền\; mặt}:\frac{\$\mathrm{100,000}}{\$\mathrm{190,000}}\times 100=52.63\%$$

$$\mathrm{Phải\; thu\; khách\; hàng}:\frac{\$\mathrm{40,000}}{\$\mathrm{190,000}}\times 100=21.05\%$$

$$\mathrm{Ghi\; chú\; phải\; trả}:\frac{\$\mathrm{10,000}}{\$\mathrm{190,000}}\times 100=5.26\%$$

Quy trình trên có thể được áp dụng để tính toán các khoản mục còn lại trong bảng cân đối kế toán của công ty.

Trong bảng trên, mỗi khoản mục được tính toán dựa trên khoản mục cơ sở. Ví dụ, dòng khoản mục 3 được tính như sau:

$$\mathrm{Dòng\; khoản\; mục\; 3}:\frac{\mathrm{19,800}}{\mathrm{90,000}}=22\%$$

Tại sao phân tích dọc quan trọng?

Phân tích dọc giúp so sánh báo cáo tài chính giữa các công ty và ngành nghề khác nhau trở nên dễ dàng. Nó giúp theo dõi thay đổi theo thời gian, mang lại cái nhìn rõ hơn về sức khỏe tài chính của một doanh nghiệp.

Ví dụ, bằng cách xem xét cách mà các khoản chi phí ảnh hưởng đến lợi nhuận của công ty, chúng ta có thể đo lường xem công ty này quản lý chi phí hiệu quả như thế nào so với các đối thủ cạnh tranh. Hãy tưởng tượng công ty X có doanh thu $1,000,000 và chi phí bán hàng là $600,000. Phân tích dọc sẽ cho thấy chi phí bán hàng chiếm 60% thu nhập.

$$\mathrm{Phân\; tích\; ngang}:\frac{600.000}{\mathrm{1.000.000}}\times 100=60\%$$

Điều trên ngụ ý rằng đối với mỗi đô la doanh thu, doanh nghiệp chi 60 xu vào hàng hóa hoặc dịch vụ. Giả sử chúng ta so sánh các dữ liệu này với các công ty khác trong ngành và kết quả chỉ ra rằng X có giá trị cấu trúc cao hơn — chúng ta có thể kết luận rằng công ty X là đối thủ cạnh tranh mạnh.

Sự khác biệt giữa phân tích ngang và phân tích dọc

Phân tích ngang, còn được gọi là phân tích xu hướng, so sánh dữ liệu tài chính qua nhiều kỳ để xác định xu hướng và sự thay đổi trong hiệu suất của một công ty. Phương pháp này giúp đánh giá cách các chỉ số tài chính quan trọng phát triển theo thời gian và dự báo các xu hướng trong tương lai.

Công thức phân tích ngang

$$\mathrm{Công\; thức\; phân\; tích\; ngang}(\mathrm{Tuyệt\; đối}=\mathrm{Giá\; trị\; trong\; năm\; so\; sánh}-\mathrm{Giá\; trị\; trong\; năm\; gốc}$$

$$\mathrm{Phân\; tích\; ngang}(\%)=\frac{\mathrm{Giá\; trị\; trong\; năm\; so\; sánh}}{\mathrm{Giá\; trị\; trong\; năm\; gốc}}\times 100$$

Giả sử công ty Y có doanh thu là $1,000,000 vào năm 2020 và $1,200,000 vào năm 2021.

$(\mathrm{1,200,000}-\mathrm{1,000,000})\times 100=20\%$

Điều này cho thấy doanh thu tăng 20% trong một năm. Điều này có thể chỉ ra nhu cầu gia tăng đối với sản phẩm của công ty hoặc một chiến lược tiếp thị thành công. Phân tích dữ liệu như vậy trong nhiều năm giúp xác định xu hướng dài hạn và rút ra kết luận về tương lai của doanh nghiệp.

Lợi ích của phân tích ngang:

• Xác định xu hướng. Giúp các nhà đầu tư xác định xu hướng dài hạn trong hiệu suất tài chính của công ty. Nó có thể hữu ích cho việc lập kế hoạch chiến lược và ra quyết định quản lý.
• Phân tích động lực. Cho phép đánh giá sự thay đổi trong hiệu suất tài chính của công ty theo thời gian. Điều này giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu của doanh nghiệp và lựa chọn các lĩnh vực cần cải thiện.
• Dự đoán. Dựa trên các xu hướng đã xác định, nhà đầu tư có thể đưa ra dự đoán cho tương lai. Điều này hữu ích trong việc lập kế hoạch ngân sách, đánh giá các dự án đầu tư và đưa ra các quyết định chiến lược khác.

Bây giờ hãy xem phân tích dọc khác gì so với phân tích ngang:

• Cách tiếp cận phân tích. Tập trung vào cấu trúc của một kỳ báo cáo duy nhất, trong khi phân tích ngang so sánh dữ liệu từ nhiều kỳ. Điều này làm cho mỗi phương pháp trở nên độc đáo và hữu ích trong các tình huống khác nhau.
• Mục đích phân tích. Giúp các nhà đầu tư hiểu được cấu trúc của chi phí và doanh thu, trong khi phân tích ngang giúp xác định xu hướng và sự thay đổi. Cả hai phương pháp bổ trợ lẫn nhau và cung cấp bức tranh toàn diện hơn về tình hình tài chính của công ty.
• Ứng dụng. Hữu ích để so sánh các công ty có quy mô khác nhau, trong khi phân tích ngang phù hợp hơn để đánh giá động lực của một công ty duy nhất. Điều này giúp chúng trở thành những công cụ quan trọng trong các loại phân tích và quyết định khác nhau.

Ưu và nhược điểm của phân tích dọc

Giống như bất kỳ phương pháp nào khác, phân tích dọc có những ưu điểm và nhược điểm. Hãy xem xét chúng chi tiết.

Ưu điểm:

• Giúp so sánh báo cáo tài chính của các công ty khác nhau trở nên dễ dàng hơn, bất kể kích thước của chúng. Điều này đặc biệt hữu ích cho các nhà đầu tư và nhà phân tích muốn đánh giá hiệu suất của các doanh nghiệp khác trong cùng ngành.
• Giúp hiểu những khoản mục chi phí nào chiếm phần lớn nhất trong cấu trúc chi phí tổng thể. Thông tin này rất cần thiết để xác định các lĩnh vực mà chi phí có thể được giảm hoặc hiệu quả được cải thiện.
• Hiển thị sự thay đổi trong cấu trúc chi phí và doanh thu của công ty theo thời gian. Dữ liệu này cho phép xác định xu hướng và xác định sức khỏe tài chính của công ty thay đổi như thế nào.

Nhược điểm:

• Phân tích dọc mặc định rằng tỷ lệ chi phí và doanh thu duy trì ổn định, nhưng thực tế có thể thay đổi đáng kể, đặc biệt với các công ty có mô hình kinh doanh linh hoạt.
• Dù giúp đơn giản hóa dữ liệu, phương pháp này không giải thích được nguyên nhân thay đổi giữa các khoản mục tài chính. Ví dụ, nếu chỉ nhìn vào chi phí sản xuất, ta không thể biết doanh nghiệp đã đầu tư bao nhiêu vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm.

Cách thực hiện phân tích dọc

Phân tích bảng cân đối kế toán dọc là một cách để tìm hiểu thêm về tài chính của công ty bạn. Được tính bằng cách chia từng khoản mục của bảng cân đối kế toán cho tổng tài sản và tìm tỷ lệ phần trăm. Điều này sẽ cho bạn biết tỷ lệ phần trăm tài sản tổng thể mà mỗi khoản mục chiếm.

Để thực hiện phân tích cấu trúc, bạn cần:

1. Thu thập dữ liệu bảng cân đối kế toán cho từng khoản mục dòng.
2. Xác định tổng số lượng tài sản.
3. Chia từng khoản mục bảng cân đối kế toán cho tổng tài sản và nhân với 100.
4. Phân tích kết quả và tìm kiếm các xu hướng.
5. So sánh kết quả với các công ty khác trong ngành của bạn.
6. Sử dụng thông tin để đưa ra quyết định.

Suy nghĩ cuối cùng

• Phân tích dọc là một phép tính nhanh chóng và đơn giản có thể thực hiện để có được thông tin tài chính.
• Cho phép bạn so sánh hiệu suất của công ty với các doanh nghiệp khác trong cùng ngành và quyết định chiến lược đầu tư.
• Để thực hiện, hãy chia từng mục trên bảng cân đối kế toán cho tổng tài sản và nhân số đó với 100.
• Phân tích cấu trúc và ngang so sánh những thứ khác nhau và hiệu quả hơn khi thực hiện cùng nhau.